Odpowiedzialność za prestiż zawodu

Nie obawiamy się zmian związanych z nowym systemem kwalifikacji oraz Polską Ramą Kwalifikacji. Uważamy, że wszyscy księgowi powinni odbyć określoną liczbę godzin szkoleń, żeby uzyskać certyfikat potwierdzający kwalifikacje np. głównego księgowego - mówi Maciej Frączek, członek Stowarzyszenia Księgowych w Polsce od 2002 roku.

(maj 2015)

Niektóre organizacje i branże, chociażby rzemiosło, mają swoje sprawdzone i dobrze funkcjonujące systemy nadawania kwalifikacji oraz ich walidacji. Taki system ma też Stowarzyszenie Księgowych w Polsce.
Stowarzyszenie certyfikuje księgowych na czterostopniowej ścieżce edukacyjnej, a nauka na każdym poziomie kończy się egzaminem. Stopień pierwszy to księgowy, drugi – specjalista do spraw rachunkowości, trzeci – główny księgowy, czwarty – dyplomowany księgowy. Trzy pierwsze to  nazwy i kody zawodów, ujęte w rozporządzeniu ministra pracy z kwietnia 2010 roku. Czwarty – to certyfikat, dyplom wydawany przez Stowarzyszenie Księgowych w Polsce dla osób, które przeszły wszystkie stopnie i zdały egzamin przed Główną Komisją Zawodową potwierdzający kompetencje nabyte podczas całego procesu kształcenia. Osoba posiadająca certyfikat dyplomowanego księgowego musi być członkiem naszego stowarzyszenia.
Mamy własne programy nauczania wynikające z wieloletniej praktyki, zajęcia prowadzą praktycy: księgowi, główni księgowi, biegli rewidenci. Wiemy, że ci, którzy do nas przychodzą nie szukają wiedzy teoretycznej, bo taką znajdują w książkach – wiele osób ukończyło studia, ale mają niedostatek wiedzy praktycznej. W sumie ta czterostopniowa ścieżka obejmuje 600 godzin nauki: 80 na pierwszym stopniu, 200 – na drugim, 170 – na trzecim i 150 – na czwartym oraz czternaście modułów, m.in. prawo podatkowe, rachunkowość. Oczywiście ta czterostopniowa edukacja jest dobrowolna, ale przekłada się na lepsze stanowiska, zarobki.

Kształcicie wyłącznie w systemie pozaformalnym. Ukończenie studiów nie daje stosownych kompetencji poświadczonych dyplomem?
Jeżeli ktoś skończył na przykład SGH, to – w zależności od kierunku studiów – jest magistrem rachunkowości albo magistrem ekonomii. Natomiast stowarzyszenie potwierdza w systemie pozaformalnym kwalifikacje zawodowe, stosując kody zawodu z rozporządzenia ministra pracy. Aby uzyskać stopień głównego księgowego w naszym systemie edukacji, nie trzeba mieć wyższych studiów, wystarczy wykształcenie średnie.
W Polsce zawód księgowego nie jest regulowany – poza jednym obszarem: usługowym prowadzeniem ksiąg rachunkowych (ale i to, zgodnie z zapowiedziami rządu, zostanie zderegulowane). Oznacza to, że księgowym może zostać każdy, np. pracownik działu kadr czy sprzedaży. Jeśli ktoś chce założyć firmę zajmującą się usługami księgowymi, musi mieć certyfikat Ministerstwa Finansów – można go zdobyć poprzez egzamin albo ukończyć studia wyższe na uczelni, która posiada prawo nadawania stopnia doktora nauk ekonomicznych lub skończyć studia podyplomowe i mieć trzy lata praktyki. Uważam, że to nie jest dobre, gdyż większość osób posiada ten certyfikat, nie dzięki egzaminowi zawodowemu potwierdzającemu jego kompetencje, tylko dzięki ukończeniu studiów i praktyce. Uzyskanie certyfikatu nie wiąże się z obowiązkiem dokształcenia się i zaliczania określonych godzin w sytuacji, gdy zmieniają się, na przykład, przepisy podatkowe.   

Trzeba przejść wszystkie trzy stopnie, żeby dostać certyfikat dyplomowanego księgowego? Nie można ominąć któregoś z nich?
W niektórych wypadkach można uzyskać zwolnienie z egzaminów lub od razu „wskoczyć”  na stopień drugi czy czwarty – nasze ramowe programy nauczania dopuszczają takie przypadki. Można też zaliczyć całą ścieżkę eksternistycznie. Jest to więc system elastyczny – ważne, by posiadać wiedzę i umiejętności, które każdy z tych etapów daje. Jeżeli ktoś przychodzi do nas „z rynku”, nie ma żadnych dyplomów, ale przepracował 20 lat w księgowości, to ustalamy z nim, jakie ma braki, doradzamy, czy na kurs drugiego czy trzeciego stopnia ma się zapisać. Osoby, które prowadzą w stowarzyszeniu nabór na takie zajęcia, mają wieloletnie doświadczenie i zawsze dobrze pokierują. Wstępna ocena kwalifikacji następuje już podczas naboru, chociażby przez telefon – wystarczy kilka pytań o wykształcenie, wiedzę, co i na jakim stanowisku kandydat robi obecnie. W trakcie zapisu na kurs sami też możemy przeczytać, jakie są wymogi, i wybrać dla siebie odpowiednie zajęcia. Jeśli ktoś sobie nie radzi, a to od razu widać, automatycznie jest przenoszony na kurs stopień niżej, chyba że sam o to prosi.

Oceniając kompetencje sugerujecie się dyplomem szkoły lub uczelni, czy raczej praktyką i doświadczeniem, problemami, z jakimi ktoś się już stykał?
Przede wszystkim praktyką i doświadczeniem. Oprócz tego są oczywiście pewne wymogi wstępne dla każdego stopnia, na przykład konieczność posiadania średniego wykształcenia czy długość stażu pracy – można je określić jako „warunki brzegowe”. Ale zdarzają się sytuacje, że ktoś nie radzi sobie na kursie albo nie spełnia wstępnych wymogów – wtedy stosujemy testy, składające się z dziewięciu punktów na poziomie egzaminu stopnia wstecznego, a więc jeśli ktoś chce zrobić kurs na stopień trzeci, ale nie wie, czy się nadaje, poddajemy go egzaminowi końcowemu na stopień drugi. Najwięcej luk kompetencyjnych mają ludzie przychodzący do nas na kurs pierwszego stopnia. Na ogół ukończyli pięcioletnie studia, ale ich wiedza jest chaotyczna i chcą ją uporządkować, przejść całą ścieżkę kształcenia.

Jak wynika z polskich i europejskich badań, dla wielu pracodawców kompetencje społeczne są równie ważne, co wiedza czy umiejętności. Uwzględniacie je w programie edukacyjnym?
Oczywiście, choć księgowy pracuje głównie sam – z dokumentami, komputerem, a nie w zespole. Na każdym z poziomów kształcenia mamy elementy etyki zawodowej – na przykład na kursach na trzeci stopień jest to czterogodzinny wykład połączony z rozdaniem uczestnikom „Kodeksu zawodowej etyki w rachunkowości”. Podczas zajęć rozwiązujemy także problemy, które uczą etycznych zachowań, na przykład: szef wydaje mi polecenie, ale jest ono niezgodne z prawem. Co mam zrobić?

Wyobraźmy sobie, że ktoś odbył szkolenie drugiego czy trzeciego stopnia, ale nie pracował potem w zawodzie. Jak sprawdzić jego umiejętności?
Nie mamy obowiązku walidacji księgowych w ramach stowarzyszenia. Osoby, które zostają jego członkami, zobowiązują się do ciągłej aktualizacji wiedzy i pracy zgodnie z etyką zawodową – co oznacza także aktualizację wiedzy. Jeśli księgowy nie jest na bieżąco z przepisami, działa na szkodę firmy lub klienta. Dla osób, które wypadły z zawodu, a chcą do niego wrócić, organizujemy krótkie – 1-3-dniowe aktualizujące wiedzę kursy. Jednym z nich jest „Bilans” - raz w roku przypominamy o zmianach w prawie czy najnowsze zagadnienia dotyczące podatków.     

Czy stowarzyszenie wymaga od swoich członków ciągłego dokształcania się?
Poprzez statutową działalność szkoleniową, stowarzyszenie zachęca wszystkich księgowych do ciągłej nauki. Wiadomo, trzeba się uczyć, bo prawo co roku się zmienia. Natomiast nie mamy takich formalnych wymogów aż do poziomu trzeciego. Jesteśmy jednak przekonani, że osoba, która zdecydowała się na robienie kariery w księgowości, będzie się uczyć przez całe życie. Inaczej przedstawia się jednak sprawa ludzi, którzy uzyskali stopień czwarty i certyfikat stowarzyszenia, a zostają np. dyrektorami finansowymi czy głównymi księgowymi. Podlegają oni obowiązkowemu ustawicznemu doskonaleniu zawodowemu. Ta zasada obowiązuje od 2009 roku. Oznacza, że taka osoba na czwartym poziomie musi w ciągu trzech lat od uzyskania certyfikatu przejść 120 godzin szkoleń, z czego połowa podlega weryfikacji – co roku trzeba złożyć oświadczenie, że się przeszkoliło i pokazać certyfikat wydany przez organizację szkolącą. To są wymogi – świetnie sprawdzające się i u nas, i za granicą – ustalone przez Międzynarodową Federację Księgowych dla wszystkich organizacji księgowych i biegłych rewidentów na całym świecie (jest ich ponad 150 w 130 krajach). Siedziba Federacji mieści się w Nowym Jorku. Nasz system kształcenia wzorowaliśmy na międzynarodowych standardach opracowanych przez tą organizację.

Bierzecie czynny udział w debacie społecznej poświęconej projektowi polskiego systemu kwalifikacji oraz Polskiej Ramie Kwalifikacji. Co sądzicie o tych rozwiązaniach?
Nie obawiamy się zmian. Dyskusja dotyczy zasad, które stowarzyszenie od dawna z powodzeniem stosuje. Chcielibyśmy natomiast, żeby w nowym systemie kwalifikacji nasze dobre praktyki w edukacji pozaformalnej zostały sformalizowane – dotyczy to np. programów nauczania. Wszyscy księgowi –  nie tylko ci podnoszący kompetencje w stowarzyszeniu - powinni mieć określoną liczbę godzin szkoleń, żeby uzyskać certyfikat potwierdzający kwalifikacje np. głównego księgowego, potwierdzający kod zawodu.

Czy wasze wieloletnie doświadczenia związane z systemem pozaformalnym zostały wykorzystane w trakcie debaty?  
Tak, w trakcie prac nad „Słownikiem kluczowych pojęć związanych z krajowym systemem kwalifikacji”, który został przygotowany  przez ekspertów Instytutu Badań Edukacyjnych. Podczas debaty przedstawiliśmy nasze doświadczenia z zakresu zapewnienia jakości,  certyfikacji, walidacji kwalifikacji. Dzieliliśmy się także wrażeniami ze współpracy z kuratoriami, która dotyczyła szkoleń w ramach niepublicznych placówek kształcenia ustawicznego, a także doświadczeniami ze współpracy z MEN odnośnie niejasnych często przepisów, dotyczących np. opodatkowania szkoleń i zmiany przepisów związanych z organizacją szkoleń w systemie pozaformalnym. MEN obniżyło jakość tych szkoleń poprzez zmianę rozporządzenia ministra edukacji z 4 października 2006  roku. Obecnie obowiązujące - z 11 stycznia 2012 roku, skasowało jeden z bardzo ważnych dokumentów – wzór certyfikatu potwierdzającego kwalifikacje w obrębie zawodu: dwa dokumenty zastąpiono jednym – zaświadczeniem o zakończeniu kursu.
Wcześniej wydawaliśmy trzy certyfikaty: dwa stanowiły wzory ministra edukacji – zaświadczenie o ukończeniu kursu i zaświadczenie potwierdzające kwalifikacje zawodowe, precyzujące, co było przedmiotem kursu, ile było godzin zajęć w ramach poszczególnych modułów,  a także nasz certyfikat wewnętrzny. Teraz pozostały dwa – zaświadczenie o zakończeniu kursu, podający tylko liczbę godzin szkolenia oraz wewnętrzny certyfikat stowarzyszenia. W tej sytuacji tylko na nas spoczywa ciężar odpowiedzialności za prestiż zawodu, jakość kompetencji i potwierdzanie kwalifikacji.

• « poprz.
• nast. »